3D Modelling cho hệ thống

Tổng quan

3D Modelling dành cho hệ thống là một quy trình trong bộ công cụ của Theory U (Thuyết U là một phương pháp kiến tạo thay đổi dựa trên nhận thức (Awarness-based System Change) thúc đẩy sự chuyển hóa cá nhân và hệ thống).

Trong quy trình 3D Modelling, một nhóm sẽ tạo một mô hình 3D để thể hiện tình huống hiện tại hoặc thách thức hiện tại của họ. Quá trình này gợi mở các câu hỏi từ bốn góc nhìn khác nhau, cho phép các thành viên trong nhóm nhìn nhận và cảm nhận tương lai đang dần biểu hiện ra từ mọi góc độ (360 độ). Sức mạnh của thực hành này nằm ở việc người tham gia dựa vào đôi tay của mình, thay vì các cách suy nghĩ quen thuộc, để khám phá những hiểu biết mới.

Tính ứng dụng

Công cụ này được gợi ý dùng trong bất kỳ giai đoạn nào để tạo ra một mô hình trực quan sinh động để mô tả về một dự án và tăng tính tương tác với các bên liên quan tiềm năng. Mô hình có thể được áp dụng ở bất kỳ quy mô dự án như thế nào.

Nguyên tắc

• Tạo một cái nhìn toàn cảnh từ bên ngoài về thách thức hiện tại để xác định các yếu tố trong hệ thống gây ra thách thức đó.
• Cảm nhận, khơi dậy và kích hoạt các khả năng tiềm ẩn của hệ thống.

Quy trình

Chuẩn bị

• Người tham gia: Nhóm (lý tưởng là không quá 5-8 người)
• Địa điểm: Mô hình 3D được khuyến khích thực hiện trực tiếp - offline. Dù vậy, quy trình vẫn có thể được thực hiện qua các buổi họp trực tuyến với những sự thích nghi & sáng tạo nhất định.
• Thời gian: Khoảng 60 phút cho cả tiến trình; và từ 20 - 40 phút cho phần debrief - chiêm nghiệm, thảo luận về tiến trình, phụ thuộc vào kích cỡ của nhóm. Ngoài ra, người điều phối cần có một khoảng thời gian để chuẩn bị không gian cho tiến trình
• Dụng cụ:
  • Một chiếc bàn cho phép nhóm có thể di chuyển xung quanh mô hình và quan sát từ các phía khác nhau. Cũng có thể xây dựng mô hình 3D đó trên một tấm bìa lớn hoặc một chiếc hộp bìa lớn.
  • Nhật ký hoặc giấy để ghi chép.
  • Bộ Dụng cụ Mô hình 3D cho mỗi nhóm, bao gồm các vật dụng để đại diện cho các khía cạnh khác nhau của hệ thống. Khuyến khích sử dụng nguồn vật liệu bền vững, tái sử dụng từ những gì bạn đã có. Các ví dụ về các vật dụng bao gồm: dây ống với nhiều màu sắc khác nhau; các vật dụng dễ tìm thấy trong tự nhiên, chẳng hạn như quả thông, đá và cành cây; đất sét hoặc đất nặn; len, dây và các mảnh vải; các tượng nhỏ hoặc đồ chơi.
  • Một loạt các vật dụng khác nhau được sử dụng để biểu trưng cho các nhân tố, bộ phận của hệ thống. Bất kỳ thứ gì đều có thể được sử dụng để đại diện cho bất kỳ điều gì.

‍

Bước 1: Định hướng (~5 phút)

• Giới thiệu về bản thân. Quyết định ai sẽ tạo ra mô hình và ai sẽ làm người đồng hành (hay người coach), và người ghi chép - notetaker.
• Với tư cách là một nhóm, hãy thiết lập ý định của nhóm mà bạn muốn tập trung vào.

Bước 2: Tạo mô hình biểu thị tình trạng hiện tại (~20 phút cho khoảng 3-5 thành viên)

• Cả nhóm đồng kiến tạo mô hình biểu thị trạng thái hiện tại hoặc hệ thống hiện tại mà họ muốn thay đổi. 
• Một người bắt đầu  quá trình tạo mô hình bằng cách đặt để một vật thể trên bàn và mô tả xem vật thể đó biểu tượng cho điều gì. Mỗi thành viên tiếp tục nương trên người trước đó, và đồng kiến tạo mô hình. Nán lại một chút giữa mỗi lần đặt để thêm vật thể, để đảm bảo tất cả mọi người hiểu được những gì được sắp đặt & thêm vào mô hình cũng như mối quan hệ giữa các thành phần.
• Cả nhóm lắng nghe sâu sắc những điều mỗi người chia sẻ.

‍

Bước 3: Suy ngẫm từ Bốn Hướng (30–40 phút) 

Chiêm nghiệm về mô hình của cả nhóm từ 4 hướng. Cả nhóm bắt đầu ở phía đông của mô hình trước tiên. Người đồng hành (coach) lần lượt đọc lớn từng câu hỏi trong bộ câu hỏi, lắng nghe sâu sắc các câu trả lời của mỗi thành viên trong nhóm tạo. Sau đó, cả nhóm di chuyển sang phía tiếp theo của mô hình, đi theo thứ tự Đông - Nam - Tây - Bắc và tiếp tục trả lời bộ câu hỏi dưới đây tại hướng đứng tương ứng. Việc di chuyển đứng ở các hướng khác nhau giúp cả nhóm trải nghiệm nhìn nhận thách thức của hệ thống từ nhiều góc độ khác nhau.

‍

Bộ câu hỏi

ĐÔNG: Cảm xúc

Khi bạn nhìn mô hình hệ thống hiện tại từ quan điểm về mặt cảm xúc, cảm giác và mối quan hệ, hãy dành một chút thời gian để mở rộng tất cả các giác quan và trái tim của bạn. Hãy tạm dừng ở góc nhìn phía Đông, bạn có thể nhắm mắt lại, hít thở; sau đó, mở mắt và trả lời các câu hỏi:

• Điều gì ở mô hình này đang tiếp thêm năng lượng sống cho bạn?
• Điều gì làm bạn bức xúc hoặc khó chịu?

NAM: Sự thật

Bây giờ, hãy nhìn vào mô hình của bạn từ phía Nam, từ quan điểm của sự thật và hành động, hãy trả lời các câu hỏi:

• Những sự thật khó khăn nào cần được nói ra?

TÂY: Suy ngẫm

Bây giờ hãy nhìn vào mô hình này từ góc nhìn phía tây, từ góc độ suy ngẫm với trí tuệ và quan điểm, hãy trả lời các câu hỏi:

• Trạng thái này đang tiềm ẩn những giả định/ niềm tin nào?
• Những rào cản nào về mặt hệ thống đang kìm giữ chúng ta lại trong tình trạng hiện tại?

BẮC: Mục đích/Thực tại

Bây giờ hãy nhìn vào mô hình này từ góc nhìn phía bắc, từ góc độ nắm giữ Tổng thể, mục đích và thực tại, hãy trả lời các câu hỏi:

• Trong trạng thái của mô hình này, điều gì đang đi đến hồi kết hoặc muốn được chấm dứt?  Điều gì đang hình thành, hoặc muốn được sinh ra?
• Nếu mô hình này có thể nói, nó sẽ đưa ra lời khuyên nào cho bạn?

Bước 4: Điều chỉnh Mô hình 3D (~5 phút)

Các thành viên hãy thêm vào, loại bỏ và sắp xếp lại các vật thể, nương trên ý tưởng của nhau để khiến cho mô hình biểu thị tốt hơn cái tương lai mới mà cả nhóm muốn tạo ra.

Lời hướng dẫn (dành cho người đồng hành đọc)

Dựa trên tất cả những gì cả nhóm vừa cảm nhận trong phần trước, bây giờ hãy thay đổi mô hình để mô hình đó thể hiện tốt hơn tương lai đang muốn được biểu hiện và muốn được đưa vào thực tại thông qua nhóm bạn.  

Bắt đầu với sự tĩnh lặng có chủ đích. Trong một hoặc hai phút, chỉ cần nhìn vào mô hình và đặt ý định trong tâm trí qua câu hỏi sau: Khả năng cao nhất trong tương lai đang cố gắng biểu hiện ra/ đang cố gắng xuất hiện? 

Tiếp đó, dành thời gian theo tốc độ của riêng nhóm mình, hãy điều chỉnh mô hình (thêm, bớt, sắp xếp, điều chỉnh vị trí và mối quan hệ giữa các vật thể) để mô hình thể hiện tốt hơn tương lai mới mà nhóm bạn muốn định hình.

Bước 5: Gói ghém tiến trình (~5 phút)

• Khi hoàn thành tất cả các bước trên, hãy dành ra vài phút tĩnh lặng.
• Cả nhóm có thể cùng thảo luận các câu hỏi sau:some text
  • Điểm khác biệt lớn nhất giữa mô hình 1 và mô hình 2 là gì?
  • Những thay đổi quan trọng nào đã chuyển mô hình từ trạng thái cũ sang trạng thái mới?
  • Đâu có thể là điểm đòn bẩy quan trọng nhất cho các bước tiến thực tiễn tiếp theo của nhóm?
• Mỗi thành viên trong nhóm có thể dành vài phút để ghi chép lại chiêm nghiệm của mình.
• Nhóm có thể nhẹ nhàng di chuyển mô hình đến một nơi an toàn, và khi đã sẵn sàng, tháo rời mô hình một cách cẩn thận.

Chú thích:

Tiến trình được tạm dịch bởi Phương Bùi,  dựa trên tài liệu Quy trình 3D Modeling dành cho hệ thống từ trang u-school.org  Trong quá trình dịch thuật tài liệu này, Phương đã thêm các lời dẫn trước các câu hỏi để giúp người đồng hành (coach) dễ dàng ôm giữ không gian hỗ trợ tiến trình khám phá của nhóm.

Nguồn tham khảo:

• Scharmer, Otto. 2018. Tinh hoa thuyết U, Chương 5. Oakland, CA: Berrett-Koehler.

• Công cụ này được chuyển thể từ Viện Ashland và Shadow Work® của Cliff Barry.

Ảnh minh họa:

Được chụp bởi team Đom Đóm Lab, từ chuyến Workcation tháng 11.2024 của team Tròn Lành tại Đồi Buông, Ba Vì, Hà Nội.